Nữ biên kịch Châu Thổ: Tôi đau đáu với số phận phụ nữ Việt Nam

Mãi đến khi được trao giải Cánh diều vàng 2009 cho kịch bản phim truyện nhựa hay nhất, công chúng mới biết chị chính là người đã chuyển thể thành công truyện ngắn Trăng nơi đáy giếng của nhà văn Trần Thùy Mai sang kịch bản điện ảnh. Bản chất công việc vốn âm thầm, bản thân chị cũng ít muốn "lộ diện" nên không mấy ai biết, Châu Thổ hiện nay là một trong số rất ít nữ biên kịch hàng đầu của điện ảnh VN.

Khởi đầu từ kịch bản tài liệu Di chúc những oan hồn (đạo diễn Văn Lê – Bông sen vàng LHPVN 2001), Châu Thổ đã liên tiếp có những kịch bản được dàn dựng thành phim truyện nhựa như Người đàn bà không hóa đá (ĐD Đào Bá Sơn), Giá mua một thượng đế (ĐD Hồ Ngọc Xum), Trăng nơi đáy giếng (ĐD Nguyễn Vinh Sơn), cũng như hàng loạt kịch bản phim truyền hình đã được trình chiếu như: Họ từng chung kẻ thù (ĐD Lê Cung Bắc), Hoa hồng (ĐD Hồng Phúc Vinh), Sóng tình (ĐD Minh Cao), Ghen (ĐD Đặng Lưu Việt Bảo và Trương Dũng), Tình yêu pha lê (ĐD Xuân Cường), Lọ lem @ (ĐD Trần Ngọc Phong), Hồi xuân (ĐD Bùi Đình Thứ)... Hiện ba kịch bản mới của chị đang trên trường quay và sẽ được phát sóng đồng loạt trong năm nay là Cha dượng (30 tập – ĐD Phạm Thanh Phong), Gió nghịch mùa (40 tập - ĐD Đặng Lưu Việt Bảo) và Người đẹp Bình Dương (30 tập –ĐD Minh Cao). Phóng viên: Điều gì thôi thúc chị chuyển truyện ngắn Trăng nơi đáy giếng thành kịch bản phim? - Đó là khi đạo diễn Lê Đức Tiến ở Hà Nội vào nhận chức giám đốc hãng phim Giải Phóng năm 2003, cầm theo tờ báo in truyện Trăng nơi đáy giếng. Anh nói đó là "của hồi môn" của anh, anh rất thích truyện ngắn này và muốn làm phim. Anh đã đặt hàng hai người viết rồi nhưng chưa ưng ý, đem vào Nam định nhờ một nhà biên kịch gốc người Huế viết lại. Thế nhưng sau đó, anh giao cho tôi. Nửa tháng sau, tôi giao kịch bản cho anh và anh gửi ngay cho hội đồng duyệt. Hôm lên nhận giải Cánh diều vàng, tôi định nói vài lời cảm ơn anh Lê Đức Tiến nhưng tiếc là không còn giờ. * Tên khai sinh của chị là Bích Thủy, một cái tên đẹp, từng được biết đến khi là tác giả của kịch bản sân khấu Người tự nhận chức, đoạt giải nhì cuộc thi sáng tác kịch bản của Hội Sân khấu TP.HCM năm 1982. Vì sao khi chuyển sang điện ảnh, chị lại lấy bút danh Châu Thổ? - Châu là tên con trai tôi, đồng thời cũng là chữ đầu của từ châu thổ, ý chỉ vùng đồng bằng sông Cửu Long, quê mẹ. Mẹ tôi người Bến Tre, đi hoạt động cách mạng rồi theo chồng về quê ở Đồng Hới (Quảng Bình) và sinh ra tôi ở cửa sông Nhật Lệ. Sống ở miền Trung, mẹ luôn đau đáu nhớ về vùng đất phù sa quê ngoại. Mỗi lần vất vả tìm cho được một trái dừa khô để lấy cơm thắng dầu chải tóc cho tôi, mẹ lại kể về vườn dừa bạt ngàn, về ao đìa đầy cá, về đồng lúa mênh mông của nhà ngoại. Vậy nên ngay từ tuổi nhỏ, tôi đã yêu vùng đất trù phú quê mẹ và luôn mơ về nó. Sau ngày giải phóng, về Bến Tre làm ở báo Đồng Khởi, tôi đã nhiều lần được ngồi trên xuồng ngắm cảnh vật cây trái xanh tươi hai bên bờ, mới hiểu được nỗi nhớ của mẹ ngày trước. Châu Thổ chính là tình yêu dành cho quê ngoại của tôi. * Tốt nghiệp Đại học báo chí trường Tuyên huấn trung ương khóa đầu tiên sau năm 1975 và trở thành cây bút sắc sảo của báo Đồng Khởi, vì sao chị lại rẽ ngang sang nghệ thuật? - Ra trường, tôi về quê làm báo với khát vọng được đóng góp cho đất nước. Nhưng hầu hết những bài viết phê bình tiêu cực của tôi đều bị cắt gọt, thậm chí còn bị phê bình ngược. Đang chán nản, tình cờ tôi đọc báo thấy có cuộc thi sáng tác kịch bản sân khấu đang phát động, liền viết kịch bản Người tự nhận chức, đề cập đến vấn đề đang nóng bỏng ở một huyện thuộc tỉnh nhà. Ở đó, nhiều người trẻ muốn cống hiến nhưng không được chấp nhận vì lý lịch và có một người vì quá bức xúc đã tự nguyện đứng ra làm chủ tịch để được đóng góp. Kịch bản gửi đi, bất ngờ đoạt giải và mau chóng được dàn dựng. Người ta long trọng tổ chức một buổi diễn ở nhà hát để báo cáo kết quả cuộc thi với nhiều khách mời là những người đang giữ trọng trách. Chẳng ngờ, vở kịch bị phê là xúi bọn trẻ nổi loạn và bị cấm diễn. NBK Châu Thổ cùng con trai Thêm một lần bị hụt hẫng, đang chưa biết sẽ phải làm gì thì Xí nghiệp phim tổng hợp (tiền thân của Hãng phim Giải Phóng) tuyển người đi học nghề ở Hà Nội, tôi đậu thủ khoa và theo học Đại học Sân khấu Điện ảnh VN, ngành biên kịch. Học xong về hãng, gặp lúc còn nhiều "cây đa cây đề”, đề cương mình đưa lên không được duyệt, chán nản, nghĩ mình chưa đủ duyên với nghề nên tạm thời trở lại nghề báo, lần này là báo Điện ảnh Kịch trường. Mặc dù công việc làm báo vẫn đang "vượng" song sau 5 năm, niềm đam mê viết kịch bản phim lại thôi thúc tôi quay về hãng Giải Phóng để viết, đúng vào lúc người ở đây kéo nhau bỏ qua truyền hình. May mắn là ngay vào thời điểm này, Hội Điện ảnh mời ông Bernard, một chuyên gia điện ảnh người Pháp đến hướng dẫn thêm cách viết kịch bản. Có vốn sống, có kỹ thuật, tôi lao vào viết như chưa từng được viết. * Nghe nói chị đã có một "bộ ba" kịch bản về "người đàn bà”, trong đó Người đàn bà hóa đá đã dựng thành phim, còn hai người đàn bà kia như thế nào? - Tôi thấy trong một thế kỷ qua, người phụ nữ VN phải trải qua quá nhiều biến động. Vì vậy, là một nữ biên kịch, tôi không thể không đau đáu về số phận của phụ nữ nước mình. Tôi muốn viết thật nhiều và tạm thời dừng lại ở ba kịch bản: Người đàn bà hóa đá, Người đàn bà không chung thủy và Người đàn bà hư hỏng. Người đàn bà hóa đá là người đàn bà sau chiến tranh mỏi mòn chờ đợi chồng nhưng không thấy về, đến khi sắp chạm đám cưới với người đàn ông khác thì nghe đài thông báo tìm gia đình cho một anh thương binh bị mất trí nhớ - chính là chồng mình. Chị nhất quyết hủy hôn với người yêu mới để quay về sống với người chồng mất trí. Người đàn bà trong Người đàn bà không chung thủy có chồng kinh doanh bị vướng vòng lao lý, phải chạy khắp cửa, kể cả đi đút lót để cứu chồng. Còn Người đàn bà hư hỏng có chồng là người thành đạt nhưng bị stress dẫn đến bất lực, về nhà hành hạ vợ. Hai kịch bản sau viết đã nhiều năm nhưng chưa được duyệt. * Dư luận cho rằng, Châu Thổ thường không mấy hài lòng với những bộ phim được dàn dựng từ kịch bản của mình.? - Tôi không phủ nhận phim là của đạo diễn, nhưng tôi đòi hỏi người dàn dựng và tác giả kịch bản phải tôn trọng nhau và phải có trách nhiệm với đứa con chung, hai cái đầu vẫn hơn một cái đầu. Khi viết, tôi luôn có khát vọng gửi thông điệp đến người xem trong từng câu chữ, nếu đạo diễn biết cùng biên kịch bàn bạc thì sự thành công sẽ cao hơn. * Theo chị, nghề biên kịch có hợp với phụ nữ và vì sao các nữ biên kịch ngày càng hiếm hoi? Chị có lời khuyên nào cho những bạn gái trẻ muốn theo nghề? - Nghề này đòi hỏi phải đam mê, luôn sống với các nhân vật, đau đáu với số phận của họ, phải có thời gian để nghĩ ra tấm ra món, chứ khơi khơi khó thể có những nhân vật có màu sắc. Tôi gần như ăn, ngủ, kể cả lúc lái xe trên đường cũng sống với các nhân vật. Tôi có điều kiện để làm như vậy vì không có chồng. Cậu con trai duy nhất cũng đã 20 tuổi và đang học ở nước ngoài. Chuyện nhà cửa, cơm nước đã có mẹ giúp, tôi gần như không vướng bận gì cả. Phụ nữ nào nhiều lo toan cho gia đình sẽ khó theo nghề này lâu bền. Nghề biên kịch cần vốn sống và kỹ năng viết. Kỹ thuật có thể nắm rất nhanh nhưng vốn sống thì phải trải nghiệm mới có thể trao lại cho nhân vật. * Với chức vụ phó giám đốc hãng Senafilm chuyên sản xuất kịch bản, nhưng thời gian gần đây, người ta thấy chị trong vai trò giám đốc điều hành đoàn phim, vì sao chị phải đích thân ra hiện trường mà không tìm người trợ lý? - Khi thành lập Senafilm, chúng tôi định chỉ sản xuất kịch bản cung cấp cho các nơi cần, nhưng hãng mới ra lò đã có người đặt hàng, nên chúng tôi nhận luôn việc sản xuất phim. Làm phim bây giờ có tính cạnh tranh cao, nên nếu không có chuyên môn, không hiểu việc, không tiết kiệm chi phí sẽ lỗ sặc gạch. Phần hậu kỳ đã sắp xếp, nhưng phần tiền kỳ mình phải tự quản lý. Ngoài ra, phim phải có thông điệp gửi đến người xem và phải hấp dẫn mới lấy được quảng cáo. Những yếu tố này buộc tôi phải trực tiếp điều hành. * Có khi nào chị cảm thấy buồn tủi khi phải chịu cảnh đơn thân nuôi con? - Tôi cũng từng có mơ ước nhỏ nhoi là lấy được người chồng tử tế, có con cái đàng hoàng, nhưng số phận đã không cho, đến bây giờ tôi vẫn chưa có một gia đình thực sự. Mình muốn điều đó, nhăm nhăm tìm cái đó nhưng không có được thì hãy hài lòng với những gì mình có, đó là có một đứa con để chia sẻ. Trước đây, có một đứa con không cha, tôi đã rất khổ sở. Để dạy được con, mình phải hoàn thiện mình. Tôi vẫn dạy con rằng, trái tim càng lớn, hạnh phúc sẽ càng nhiều. Nghiệm lại, tôi thấy số phận cho mình nếm trải khổ đau thì mới có vốn sống để viết. Tôi gặm nhắm nỗi đau, tìm vị ngọt trong cay đắng và chưa bao giờ tuyệt vọng. Có lúc tôi như bị rơi tự do. Nhưng nghĩ lại cuộc đời cũng rất công bằng. Tôi cảm thấy hạnh phúc và bằng lòng với cuộc sống hiện tại.

 (Sưu tầm)